«مازوت»؛ اسم رمز بی توجهی به توسعه فناوری در کشور!

اگر پیش از این هم نامش به گوش کسی نخورده بود، با اعلام برنامه خاموشی‌های برق، همه درباره مازوت شنیده‌اند و می‌دانند که عامل مشکلی که این روزها گریبانشان را گرفته است!

به گزارش «فناور»، مازوت کلمه‌ای روسی به معنای نفت کوره است (که بعضا به اسم “نفت کوره روسیه” نیز معروف است) که از نفت خام به دست می‌آید و دومین محصول سنگین پالایشگاهی محسوب می‌شود. محصولی که پس از استخراج محصولات سبک تر مانند بنزین و گازوئیل از نفت خام، باقی می‌ماند و زمانی، نفت مصرفی در بسیاری از امور بود و استفاده وسیعی داشت اما به دلیل نگرانیهای زیست محیطی و در دسترس بودن جایگزین‌های مناسب‌تر، به مرور از چرخه استفاده خارج شد.

البته مازوت هنوز در برخی کشورها کاربرد دارد و درست تر آن است که بگوییم استفاده از آن به طور قابل توجهی کاهش یافته اما هنوز به پایان عمر مصرفش نرسیده است. نکته‌ای که یادآوری آن برای ایرانیان چندان ضروری به نظر نمی‌رسد، به ویژه در این روزها که می‌دانیم با خارج کردن آن از چرخه مصرف در چند نقطه محدود، تولید برق در کشور دچار مشکل شده و برنامه خاموشی روزانه در دستور کار قرار گرفته است.

درباره محصول ارزان قیمتی سخن می‌گوییم که بخش سنگین باقیمانده از پالایش نفت خام است و به همین دلیل از نفت خام هم ارزان تر است. سوختی که عمدتا در مشعلهای دریایی و نیروگاهها و برای چرخاندن توربینهای بخار مورد استفاده قرار می‌گیرد و سوای این در برخی صنایع برای تولید گرمایش در فرایندهای تولید هم کاربرد دارد.

البته مازوت را می‌توان با بهره گرفتن از یک واحد تقطیر اتمسفری و اجرای فرایند شکست، به سوخت دیزل تبدیل کرد که آلودگی کمتری دارد و انرژی بالاتری هم تولید می‌کند اما این تبدیل کار ساده‌ای نیست و نیازمند سرمایه گذاری‌هایی است که بنابر شواهد، در کشورمان در این خصوص دچار کمبودهایی جدی دیده می‌شود.

البته این نکته را نباید از یاد ببریم که مازوت، محصول جانبی فرایند تولید و پالایش نفت است و در نتیجه، تنها کشورهایی که تولید کننده نفت هستند، با این سوخت و چالش های سنجاق شده به آن دست به گریبان هستند. چالشی که بسته به نوع نفت استخراج شده، در برخی کشورها وسیع تر است و در بعضی، کمتر.

با این یادآوری، روسیه بزرگترین تولید کننده مازوت است و با چالش های آن دست و پنجه نرم می کند، همان گونه که ایران، عراق در خاورمیانه با این مساله مواجه هستند و یا حتی برخی کشورهای آسیای مرکزی مثل قزاقستان و آذربایجان. چالشی که امثال اوکراین هم به رغم تولید کم نفت با آن مواجه هستند اما به طور ویژه برای کشورهایی مساله ساز است که زیرساخت های قدیمی تری در عرصه پالایش دارند.

با این یادآوری نیاز به گفتن نیست که کشورهای پیش رو در صنعت، سالهاست که از این مساله و تبعات جانبی آن از جمله آلودگی هوا عبور کرده‌اند و سوخت های دیگر و حتی روش های دیگر تامین انرژی را جایگزین مازوت سوزی نموده‌اند. مثل کاری که آمریکایی ها کرده و با تبدیل مازوت به گازوییلِ کیفیت بالا، این سوخت هیدروکربنی را به کل از فرایندهایی مانند تولید برق خارج کرده‌اند.

چالشی که راه عبور از آن برای امثال ایران هم، تجهیز و توسعه فناوری های مرتبط است که ظاهرا آنچنان که باید جدی گرفته نمی‌شود؛ این را می‌شود از مرور اخبار مرتبط در سالهای متوالی دریافت که در دوره هایی، حکایت از سرریز شدن مخازن نگهداری مازوت و الزام به مفت فروشی آن داشت، در دوره های دیگر به آلودگی شدید هوا می‌رسید و حالا به کمبودهایی مرتبط است که تولید برق را مختل کرده!