انرژی و محیط زیست
رکوردشکنی شگفت‌انگیز نهنگ گوژپشت: سفر ۱۳ هزار کیلومتری برای بقا و عشق
نهنگ گوژپشتی نر با طی‌کردن مسافت بیش از ۱۳ هزار کیلومتر، رکورد مهاجرت را شکست. تغییرات اقلیمی و جستجوی جفت، دلایل احتمالی این سفر خارق‌العاده هستند.
بعضی از حیوانات به دلیل توانایی خارق‌العاده در طی‌کردن مسافت‌های طولانی، شناخته‌شده هستند. پرندگانی که بین دو قطب زمین پرواز می‌کنند، پروانه‌هایی که مهاجرت‌های باورنکردنی را به سرانجام می‌رسانند و همچنین، کوسه‌های ابریشمی که رکوردها را می‌شکنند، همگی مثال‌هایی از این توانایی شگفت‌انگیز هستند. اما در این میان، یافته‌ای تازه از یک نهنگ گوژپشت نشان داده که این موجود، یکی از طولانی‌ترین مسیرهای مهاجرتی ثبت‌شده را طی کرده است. بااین‌حال، دلیل سفر این نهنگ گوژپشت ممکن است از چالش‌های نگران‌کننده‌ای خبر بدهد.
نهنگ گوژپشت بالغ، اولین بار در سال ۲۰۱۳ در خلیج تریبوگا، واقع در سواحل اقیانوس آرام کلمبیا، مشاهده شد. او عضوی از گروهی متشکل از هفت نهنگ دیگر بود. چهار سال بعد، در سال ۲۰۱۷، این نهنگ دوباره در باهیا سولانو در همان منطقه اما حدود ۷۸ کیلومتر دورتر از محل اولیه، دیده شد. پنج سال پس از آن، در اوت ۲۰۲۲، نهنگ در سواحل زنگبار در اقیانوس هند مشاهده شد؛ مکانی که بیش از ۱۳ هزار کیلومتر با محل اولیه فاصله داشت.
یکاترینا کالاشنیکووا، نویسنده‌ی اصلی پژوهشی که درباره مسیر مهاجرت نهنگ گوژپشت منتشر شده است، در گفت‌وگو با بی بی سی این کشف را حتی برای گونه‌ای که به مهاجرت‌های طولانی‌اش معروف است «واقعاً شگفت‌انگیز و غیرمعمول» توصیف کرد.
به‌طور معمول، مسیر مهاجرت نهنگ گوژپشت (Megaptera novaeangliae) بسیار طولانی است. این نهنگ‌ها با تغییر فصل، از مناطق گرمسیری مناسب برای تولیدمثل به مناطق سردتری که محل جستجوی غذای آن‌هاست، سفر می‌کنند. بعضی از آن‌ها در این مسیر تا ۸ هزار کیلومتر را می‌پیمایند. این نوع مهاجرت که معمولاً بین شمال و جنوب انجام می‌شود، به «مهاجرت عرضی» معروف است. اما آنچه این نهنگ را خاص می‌کند، مسیر طولی مهاجرت است؛ سفر از شرق به غرب که با الگوهای رایج مهاجرتی نهنگ‌های گوژپشت متفاوت است.
مسیر مهاجرت این نهنگ با الگوهای مهاجرتی رایج نهنگ‌های گوژپشت متفاوت است
“نقشه مسیر مهاجرت ۱۳ هزار کیلومتری نهنگ گوژپشت: بخش‌های رنگی، مناطق معمول تغذیه و تولیدمثل نهنگ‌های گوژپشت هستند، اما این نهنگ در بخش‌های علامت‌دار نقشه دیده شده است. نقشه، مسیر طولی مهاجرت این نهنگ را نشان می‌دهد که برخلاف دیگر نهنگ‌های گوژپشت است.”
پژوهشگران معیار به‌کاررفته برای اندازه‌گیری فاصله را با در‌نظر‌گرفتن سطح کروی زمین، کوتاه‌ترین فاصله‌ی بین دو مشاهده (فاصله‌ی دایره عظیم) توصیف می‌کنند. این فاصله، کوتاه‌ترین مسیر بین دو نقطه روی یک کره است. براساس این معیار، مکان‌های دیده‌شدن نهنگ در کلمبیا و زنگبار، ۱۳٬۰۴۶ کیلومتر در امتداد دایره عظیم و ۱۲۰ درجه طول جغرافیایی از یکدیگر فاصله دارند. این فاصله نه‌تنها طولانی‌ترین مسیر مهاجرت گزارش‌شده برای نهنگ‌های گوژپشت، بلکه اولین مورد ثبت‌شده از جابه‌جایی نهنگ گوژپشت بین مکان‌های تولیدمثل در اقیانوس آرام و اقیانوس هند است.
سپس، پژوهشگران تصاویر نهنگ را در پایگاه هپی ویل بارگذاری کردند. این پایگاه به آن‌ها امکان داد تا مسیر حرکت نهنگ‌های مختلف را نیز بررسی کنند و محل‌های مشاهده‌شده را با یکدیگر تطبیق دهند. تد چیزمن، یکی از پژوهشگران پروژه، در گفت‌وگو با لایوساینس این کشف را بسیار هیجان‌انگیز توصیف کرد و افزود: «این کشف از آن نوع یافته‌هایی است که در ابتدا تصور می‌کنید شاید اشتباهی رخ داده باشد.»
‘تصاویری از این نهنگ گوژپشت نر بالغ، مشاهده‌شده در سه نقطه از دنیا.”
اما چه دلیلی نهنگ گوژپشت را وادار کرده تا چنین مسیر طولانی و غیرمعمولی را طی کند؟ پژوهشگران دو احتمال اصلی را مطرح کرده‌اند:
اولین احتمال می‌گوید تغییرات اقلیمی ممکن است توزیع کریل را که بی‌مهره‌ای آبزی با ظاهری شبیه میگو است، در مناطق تغذیه تحت‌تأثیر قرار داده باشد. کریل، غذای اصلی نهنگ‌ها است؛ اما تغییرات اقلیمی ممکن است نهنگ را مجبور کرده باشد که برای یافتن منابع غذایی، مسیرهای طولانی‌تری را طی کند.
دومین احتمال، جستجوی جفت است. معمولاً نهنگ‌های گوژپشت به مناطق تغذیه خود وفادار هستند و فقط تعداد کمی از آن‌ها در بین این مناطق جابه‌جا می‌شوند. تحقیقات پیشین نشان داده است که گاهی نهنگ‌های ماده یا نرهای جوان، برای یافتن جفت به مناطق جدیدی سفر می‌کنند. اما سفر این نهنگ نر بالغ با الگوهای رایج کمی تفاوت دارد و همین موضوع، آن را به معمایی جذاب برای دانشمندان تبدیل کرده است.
