فناوری ایران
درباره سکوی ملی هوش مصنوعی ایران چه می‌دانیم؟

به گزارش فناور، رونمایی و راه‌اندازی نسخه دموی سکوی ملی هوش مصنوعی در هفته آینده، خبری است که دستیار معاونت علمی و فناوری رئیس جمهور داده و تاکید کرده که این نسخه دمو و اولیه، هم مردم، هم مسئولین و هم فعالین زیست‌بوم هوش مصنوعی و اقتصاد در کشور را شگفت‌زده خواهد کرد.

اتفاقی قابل توجه که می‌تواند شروع خوبی برای کشورمان در این حوزه مهم باشد، به ویژه وقتی که می‌دانیم بر اساس هدف تعیین شده، ایران می‌بایست در زمره ۱۰ کشور برتر منطقه در حوزه هوش مصنوعی قرار گیرد و به تاکید رهبری، بایستی به لایه‌های عمیق و زیرساختی هوش مصنوعی توجه ویژه شود.

بر این اساس، رونمایی از سکوی ملی هوش مصنوعی، اقدامی قابل توجه به نظر می‌رسد، اما منظور از سکو آن هم نسخه بومی و ملی اش چیست، این سکو چرا ساخته شده، در کجا ساخته شده، قرار است چه کاری انجام دهد و چرا تاکید شده که نسخه «دمو» آن رونمایی خواهد شد؟

این‌ها بخشی از سوالات و ابهاماتی هستند که در ادامه می‌کوشیم بدان‌ها پاسخ دهیم. پاسخ‌هایی مستند به اظهارات حسین افشین، معاون علمی و فناوری رئیس جمهور در نشست خبری اش با اصحاب رسانه در اواخر آذرماه ۱۴۰۳ و همچنین گفت‌وگوی مجتبی علیزاده، دستیار وی که ابعاد پروژه هوش مصنوعی کشورمان را ترسیم می‌کند.

سکوی هوش مصنوعی یعنی چه؟

هوش مصنوعی بر چهار رکن استوار است؛ نیروی انسانی، داده، زیرساخت و در نهایت سیستم عامل. «سکو» نام دیگر سیستم عامل است، به این معنی که داده‌ها و اطلاعات جمع آوری شده، در زیرساخت سخت افزاریِ پردازش و با کمک سیستم عامل برای یادگیری ماشین مورد استفاده قرار می‌گیرند.

به عبارت بهتر، سکو، الگوریتمی ویژه برای یادگیری عمیق ماشین (LLM) است که محصول نهایی آن، هوش مصنوعی است. به نوعی می‌توان گفت که سکو، بخش نرم افزاری این فرایند یادگیری ماشین است.

چرا سکوی ملی و چرا سکوی امتحان پس داده، نه؟

نخستین پاسخ به این سوال که چرا باید سکوی بومی بسازیم را می‌توان در هدف گذاری کشورمان برای هوش مصنوعی توسط رهبر انقلاب یافت که در آن بر لایه‌های عمیق و زیرساختی تاکید ویژه شده است و از جمله این زیرساخت‌ها، سیستم عامل یا همان سکوی هوش مصنوعی است.

بله می‌توان از سکو‌های موجود مانند آنچه اوپن ای‌آی ساخته و یا سکو‌های عرضه شده توسط مایکروسافت یا گوگل و… استفاده کرد، اما وقتی توانمندی کشورمان در نیروی انسانی بسیار بالاست، چرا سکوی ملی نسازیم؟ این ایده‌ای بوده که بر مبنایش، ساخت سکوی ملی در کشور کلید خورد.

سکوی ملی هوش مصنوعی ایران کجا ساخته شده؟

آن گونه که معاون علمی ریاست جمهوری گفته، ساخت سکوی ملی کشورمان پیرو عقد قرارداد با یک دانشگاه در مهرماه امسال آغاز شده و محصول یک تیم حدودا ۷۰ نفره دانشگاهی است. محصولی که بر اساس برنامه زمان بندی، قرار بوده طی شش ماه نسخه ابتدایی آن عرضه شود.

البته از اینکه سکوی ملی ایران محصول کدام دانشگاه است و معاونت علمی ریاست جمهوری این پروژه را با چه جزییاتی به این دانشگاه واگذار کرده، اطلاعاتی منتشر نشده است، اما به تاکید این مقام دولتی، قرار است دانشگاه‌های زیادی در پروژه هوش مصنوعی کشورمان نقش ایفا کنند.

سکوی ملی هوش مصنوعی چه کاری خواهد کرد؟

به تاکید دستیار معاون علمی و فناوری رئیس جمهور، تمرکز اصلی این سکو بر حوزه پزشکی و تشخیص است، یعنی قرار است دیتا‌های پزشکی و تشخیصی را به کمک این سیستم عامل بومی صرف یادگیری عمیق ماشین کنند تا هوش مصنوعی در این حوزه بسازند.

با این برنامه، از هم اکنون مشخص است که نخستین هوش مصنوعی بومی و ملی ایرانی در حوزه تشخیص بیماری و پزشکی متولد خواهد شد، هرچند تا آن روز، شاید یک سال زمان باقی است، به ویژه آنکه فعلا نسخه دموی سکوی ایرانی آماده شده نه نسخه نهایی آن.

چرا «نسخه دمو» رونمایی خواهد شد؟

آن گونه که معاونت علمی خبر داده، قرار است در هفته آینده نسخه دمو سکوی ملی هوش مصنوعی رونمایی شود؛ اتفاقی که بر اساس برنامه اعلام شده از قبل، قرار بود ۶ ماه بعد از شروع قرارداد با دانشگاه، یعنی اواخر اسفندماه امسال رقم بخورد، اما حالا با سرعتی قابل توجه، قرار است در پایان دی ماه رونمایی گردد.

این نسخه‌ای آزمایشی است که با رونمایی از آن، فرایند ارزیابی و رفع اشکالاتش آغاز می‌شود تا بر اساس برنامه، طی یکسال نسخه نهایی سکوی ملی هوش مصنوعی رونمایی گردد و مورد استفاده قرار گیرد. گام نخست از طرحی که قرار است در فاز‌های بعدی، الگوریتم‌های دیگری در دانشگاه‌های کشور برایش ساخته شود.

جز سکوی ملی، چه پروژه‌هایی در دست اقدام است؟

آن گونه که معاونت علی و فناوری ریاست جمهوری تاکید کرده، احداث نخستین مزرعه جی پی یو کشور هم آغاز شده و قرار است این فارم با حدود ۱۰۰ جی‌پی‌یو تا پایان سال جاری و یا فروردین ماه ۱۴۰۴ رونمایی گردد و مورد بهره برداری قرار گیرد.

بدین ترتیب با کمک سکوی ملی، مقدمات ساخت هوش مصنوعی تمام ایرانی فراهم خواهد، با یادآوری این تذکر معاون علمی که قرار نیست با سکوی بدون نقص و پروژه‌ای بی اشکال مواجه باشیم، بلکه با علم به این نکته که قرار است گام‌های ابتدایی را برداریم و به مرور رفع اشکالات و نواقص آن را در دستور کار قرار دهیم و مراحل توسعه‌اش را پی بگیریم.